284. Manifest antyurbanistyczny w wierszach Juliana Tuwima

Manifest antyurbanistyczny w wierszach Juliana Tuwima

 

Wiosna. Dytyramb

Wiersz ukazał się na łamach czasopisma „Pro Arte et Studio” i stał się wydarzeniem artystycznym, ale także skandalem obyczajowym. Jego podtytuł – Dytyramb – sugeruje, że jest to pieśń pochwalna. Ujawnia się w nim postawa mająca swe źródło w fascynacji biologiczną naturą człowieka. Biologia okazuje się przyczyną śmierci, cierpienia, rozkładu, zła, tak w wymiarze fizycznym, jak i moralnym. Na kształcie poetyckiej wizji miasta stworzonej przez Tuwima zaciążyła tradycja naturalistyczna. Człowiek ukazany jest jako zniewolony własną biologią, cielesnością i instynktem erotycznym, bezradny wobec ich niszczycielskiej siły. W utworze widoczny jest też zdecydowany antyurbanizm poety. To właśnie cywilizacja wielkomiejska sprzyja duchowej i moralnej degradacji człowieka. Miasto jest bezwzględnym, niszczącym molochem. Problematyce naturalistycznej towarzyszy postawa estetyczna bliska ekspresjonizmowi, manifestująca się gwałtowną, eliptyczną^[1] składnią i wulgarnym słownictwem opisującym stany fizjologiczne. Obrazy poetyckie odsłaniają fizyczną i duchową agonię człowieka oraz jego destrukcję moralną.

Mieszkańcy

Wiersz przedstawia dzień z życia mieszczanina wypełniony codziennymi czynnościami odtwarzanymi z pietyzmem i pedanterią: szykowaniem się do wyjścia z domu, spacerem po mieście, bezmyślną obserwacją świata, przeliczaniem i sprawdzaniem dóbr materialnych. Mieszczanie w oczach poety to bezmyślne, ograniczone istoty, nieposiadające żadnego pomysłu na życie ani własnej filozofii życiowej. Kierują nimi tylko przyzwyczajenia, automatyzm codziennych czynności i proste mechanizmy. Karmią się gazetową papką i drżą w obawie przed utratą swej drobnomieszczańskiej tożsamości symbolizowanej przez „krawacik”, „godny krok”, „kieszonki”, „kwitki”, „spodnie na tyłkach zacerowane”.

---

[1] Elipsa (wyrzutnia) – opuszczenie elementu zdania oczywistego ze względu na kontekst wypowiedzi, która przy odbiorze daje się zrekonstruować. Często występuje w postaci równoważnika zdania.