„Iliada” Homera – największy
poemat epicki starożytności
1. Informacje o Homerze
Gdy
miasta jońskie i ich królowie doszli do największego w całym świecie
greckim bogactwa, ze szczególnym przepychem obchodzono święta ku czci
bogów. Każde święto kojarzyło się ze wspaniałą biesiadą, królowie zapraszali
gości z innych miast i swych krewnych, a niekiedy wszystkich
obywateli. Podczas uczty Grek nie umiał poprzestawać tylko na jedzeniu, pragnął
czegoś lepszego, tęsknił za czymś wyższym. Na hasło dane przez króla, herold
sadzał na zaszczytnym miejscu najważniejszego gościa – pieśniarza. Często bywał
to ślepiec, którego – jak wierzono – muza, w zamian za utracony wzrok, wynagrodziła
dźwięcznym głosem i darem wieszczym. Zawsze był to tułacz. Przebierał
palcami po prostej, czterostrunowej lirze, a potem zwracał się do
biesiadników z pytaniem, o czym chcą, aby zaśpiewał. Król, a czasem
jakiś dostojny gość, wskazywał przedmiot pieśni, zawsze z życia i dziejów
bohaterów i pieśniarz zaczynał swoją pieśń. Znał on na pamięć wiele
tysięcy wierszy, które były jego dziełem. Po krótkiej modlitwie do muzy, która
darzyła go natchnieniem, uderzając w struny liry, wygłaszał śpiewnie
majestatyczne wiersze.
Najdawniejszego
i najlepszego z owych pieśniarzy nazywali Grecy Homerem. Nie wiedziano,
skąd wywodził swój ród i toczono co do tego wiele sporów. Ocalałe do
naszych czasów dwa wersy świadczą o tym, że o pochodzenie Homera
toczyło spór 7 miast-państw greckich: Smyrna, Rodos, Kolofon, Salamina,
Chios, Argos i Ateny. W świetle nauki, spośród nich najwięcej praw do
zaszczytu wydania na świat Homera mają Smyrna w Azji Mniejszej i wyspa
Chios u jej wybrzeży.
Wieść
niesie, że Homer był ślepcem, lecz muza pokochała go ponad wszystkich ludzi
i natchnęła dwiema długimi i pięknymi pieśniami. Jedna opiewała gniew
Achillesa pod Troją, druga – powrót do ojczyzny Odyseusza po zdobyciu Troi. Gdy
przeminęły wieki uczt królów i magnatów i ustąpiły miejsca
demokracji, pieśniarzy zaczęto zapraszać na święta wszechludowe, aby –
współzawodnicząc między sobą – głosili słuchaczom pieśni Homera, którego sława
trwała niepokonana. Imię „Homer” jest najprawdopodobniej „imieniem mówiącym”,
utworzonym ze słów hom – „razem”
i aro – „składam, spajam”.
W przekazach tradycyjnych imię to tłumaczy się jako „zakładnik” lub
„ślepiec”.
2. Poematy Homera
Powszechnie
uważa się Iliadę za starszą od Odysei i datuje
się jej powstanie na II połowę IX w. p.n.e., zaś Odysei
na VIII w. p.n.e. Istniała niegdyś teoria, że Iliadę i Odyseję
stworzyło dwóch różnych poetów, lecz została odrzucona.
W
poematach Homera znajduje się wiele szczegółów geograficznych dotyczących
ustroju, kultury materialnej i architektury.
Iliada wywodzi swój tytuł od wyrażenia „pieśń o Ilionie”, tj. o Troi. Jej treścią jest
epizod z wojny trojańskiej, historia 50 dni z dziesiątego roku
wojny, a akcja podporządkowana jest jednemu zasadniczemu motywowi –
gniewowi Achillesa. Rozgniewany Achilles, któremu Agamemnon zabrał brankę
Bryzeidę, postanowił odsunąć się od udziału w walce. Wysłał do oddziałów
greckich swojego przyjaciela, Patroklosa, dając mu własną zbroję. Patroklos
zginął w walce z najmężniejszym z Trojan, Hektorem, a zrozpaczony
Achilles pogodził się z Agamemnonem, powrócił na pole walki, zabił Hektora
i zhańbił jego zwłoki. Jednak kiedy ojciec Hektora, stary król Priam,
przyszedł do namiotu Achillesa, błagając o wydanie ciała syna, w sercu
bohatera nastąpiła przemiana i gniew minął. Achilles oddał ciało zbolałemu
ojcu i poemat został zakończony opisem pogrzebu, który Trojanie wyprawili
Hektorowi.
Iliada jest poematem wojennym, natomiast akcja Odysei
toczy się już po zburzeniu Troi. Głównym motywem poematu są przygody
powracającego spod Troi do domu króla Itaki, Odyseusza, który podczas wojny
swym pomysłem zbudowania konia trojańskiego przyczynił się do zdobycia grodu.
Epopeja wzięła swój tytuł od imienia jej głównego bohatera. Akcja poematu
zaczyna się w dziesiątym roku tułaczki Odyseusza i trwa 40 dni.
Oba utwory zbudowane są z 24 pieśni, lecz objętościowo większa jest Iliada.
Oba dzieła pisane są heksametrem („sześciomiarowcem”),
który był miarą wierszową eposu. Składał się on z sześciu stóp, czyli najmniejszych
jednostek rytmicznych, z których budowano wersy.
W języku greckim istniał
tzw. iloczas, tj. samogłoski
występowały w dwu odmianach fonetycznych: jako długie i krótkie. Zależnie
od ich układu rozróżniano następujące rodzaje podstawowych stóp:
|
_ _ - daktyl
_
| _ - amfibrach
_
_ | - anapest
|
_ - trochej
_
| - jamb
W eposie stosowano heksametr
daktyliczny, składający się z sześciu stóp daktylicznych.
Epos homerycki (epopeja) – gatunek epicki, wywodzący
się z pieśni o tematyce mitologiczno-historycznej, ukazujący dzieje bohaterów
historycznych, legendarnych lub mitycznych na tle wydarzeń przełomowych dla
jakiejś społeczności narodowej. Epopeję antyczną cechuje paralelizm akcji,
fabułę bowiem tworzą dwa równoległe ciągi wydarzeń – równocześnie z ludźmi
działają bogowie. O przebiegu akcji decydował los. Styl narracji w epopei
antycznej jest podniosły i uroczysty, pełen szczegółowych i wyrazistych
opisów, które umożliwiają ukazanie bogatego obrazu środowiska i tła. Homer
jest mistrzem rozbudowanego obrazowego porównania, nazwanego od jego imienia porównaniem homeryckim.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz