119. Relacje między Bogiem a człowiekiem w Księdze Psalmów

„Błogosławiony Pan, opoka moja...” – relacje między Bogiem a człowiekiem w Księdze Psalmów.

Określenie gatunkowe „psalm” odsyła do poezji biblijnej. Greckie słowo „psalmos” (łac. „psalmus”) oznacza śpiew i trącanie strun instrumentu o nazwie psalterion. Dziś słowo „psalm” oznacza utwór biblijny o charakterze modlitewno-hymnicznym. W psalmach stosowany jest konsekwentnie oryginalny werset biblijny, który jest wyodrębnionym graficznie odcinkiem tekstu. Każdy z wersetów jest zbudowany paralelnie, tzn. że składa się z dwóch, trzech lub czterech członów powiązanych ze sobą. Pierwszy zawiera główną myśl, pełni zazwyczaj funkcję tezy, która w następnych jest powtarzana, uzupełniana albo rozwijana. Może też być pytaniem, a człony następne – odpowiedziami.

Struktura wersetu biblijnego:

Szczęśliwy, kto nie chodził za radą bezbożnych | i na drodze grzeszników nie postał | i w gromadzie naśmiewców nie siedział.

                                myśl  główna                                                        uzupełnienie                                             uzupełnienie

Zbiór psalmów w Biblii obejmuje 150 utworów. „Księga Psalmów” należy do ksiąg mądrościowych i jest całością niejednorodną: od uroczystych hymnów do błagalnych próśb, wyrzutów i złorzeczeń. Poddawano je próbom rozmaitych klasyfikacji. Dziś bierze się pod uwagę treść oraz rodzaj wypowiedzi i wyróżnia się psalmy:

·        błagalne,

·        dziękczynne,

·        pochwalne,

·        królewskie (związane z uroczystościami dworu),

·        patriotyczno-religijne,

·        mądrościowe (podejmujące różnorodne refleksje związane z życiem sprawiedliwych i nieprawych).

Tradycja przypisywała autorstwo psalmów Dawidowi żyjącemu na przełomie XI i X w. p.n.e. – drugiemu królowi izraelskiemu, z którego rodu miał narodzić się Mesjasz. W młodości pokonał olbrzymiego Goliata. Słynął z daru układania pięknych pieśni (psalmów). Sławiły one potęgę i dobroć Boga, zapowiadały przyjście Chrystusa, opłakiwały upadek i grzechy człowieka. Dziś wiadomo, że powstawały w ciągu wielu wieków – ich początki sięgają XI w. p.n.e., a pełny zbiór uformował się w IV w. p.n.e. lub jeszcze później – w II w. p.n.e. Dawidowi przypisuje się ostatecznie 73 psalmy, a do ich autorów zalicza się także m.in. Mojżesza i Salomona.

Psalmy to nie tylko ważne teksty religijne, w których wierni oddawali cześć Bogu, dziękowali Mu, błagali Go, ale również piękne teksty poetyckie, utwory niezwykłej wartości artystycznej. Tłumaczono je częściej niż Biblię, choć stanowiły dla tłumaczy prawdziwe wyzwanie. Z jednej strony starano się oddać ich podniosły, uroczysty charakter, z drugiej – zmagano z wymogami formalnymi budowy psalmu, np. z dominującą zasadą kompozycyjno-stylistyczną opierającą się na paralelności wersetów. Zdarzało się, że psalmy stanowiły też materiał dla parafraz, czyli swobodnych przekładów tekstu, nietrzymających się wiernie oryginału. Tłumaczami psalmów byli często najwybitniejsi poeci. Ich celem było zazwyczaj umożliwienie czytelnikom ponownego kontaktu z psalmami, ale już we współczesnym im przekładzie. Sztuka ich tłumaczenia stała się w literaturze polskiej miarą kunsztu poetyckiego, dlatego ten trud podejmowano – od „Psałterza floriańskiego” z XIV w. i „Psałterza puławskiego” z XV w. do czasów współczesnych. Do najbardziej znanych przekładów należą:

·        przekład Mikołaja Reja,

·         „Psałterz Dawidów” Jana Kochanowskiego,

·        przekład Mikołaja Sępa Szarzyńskiego,

·        przekład Franciszka Dionizego Kniaźnina,

·        przekład Franciszka Karpińskiego

·        przekład Leopolda Staffa,

·        przekład Romana Brandstaettera,

·        przekład Czesława Miłosza.

Najpiękniejszą polską parafrazą psalmów jest „Psałterz Dawidów” Jana Kochanowskiego. Niektóre spośród utworów zawartych w tym zbiorze do tej pory śpiewane są w kościołach, np.

„Kto się w opiekę poda Panu swemu

a całym prawie sercem ufa Jemu,

śmiele rzec może: «Mam obrońcę Boga,

nie będzie u mnie straszna żadna trwoga»”.

Utwór	Sytuacja liryczna	Portret Boga		Stosunek człowieka do Boga
		Cechy	Cytat	Postawy	Cytat
Psalm 144	Pochwała miłosierdzia Boga i błaganie Go o pomoc i błogosławieństwo	Bóg uczy człowieka walki ze złem; dobroczyńca i obrońca człowieka; dawca zwycięstwa	„który ćwiczy moje ręce do bitwy, moje palce do wojny”; „Dobroczyńcą jest moim i twierdzą moją”; „wieżą moją obronną, wybawcą moim i tarczą moją”	Przekonanie o słabości i kruchości osoby ludzkiej, o jej przemijalności; przekonanie, że Bóg pomoże wiernemu w walce z wrogami; nadzieja na to, że Bóg otoczy swoją opieką pokolenia Izraelitów	„Człowiek jest podobny tchnieniu lekkiemu, dni jego jak cień przemijają”; „uratuje mnie z rąk cudzoziemców”; który dajesz zwycięstwo”
Psalm 6	Błaganie o Boże miłosierdzie	Łaskawy, miłosierny, surowy, potężny, sprawuje opiekę nad wiernymi	„...w gniewie Twoim nie karć mnie”; „zmiłuj się nade mną”	Strach przed gniewem Bożym; wiara w Boże miłosierdzie; wyrażenie skruchy i pokory za grzechy; chęć uwolnienia się z Boża pomocą od zła	„Panie, w gniewie Twoim nie karć mnie, w zapalczywości Twojej nie sróż się nade mną”