194. "Król Olch" Johanna Wolfganga Goethego - tajemnica istnienia

„Król Olch” Johanna Wolfganga Goethego – tajemnica istnienia

         Johann Wolfgang Goethe urodził się we Frankfurcie nad Menem w 1749 r., zmarł w Weimarze w 1832 r. Uważany jest za najwybitniejszego poetę okresu Sturm und Drang, prekursora twórczości romantycznej.

Pochodził z bogatej rodziny mieszczańskiej. Kształcił się we Frankfurcie, a od szesnastego roku życia studiował prawo w Lipsku. Tam zainteresował się literaturą. Pod wpływem Zuzanny von Klettenberg (przyjaciółki matki) zainteresował się mistycyzmem, alchemią, filozofia przyrody.

Po przerwie spowodowanej przyczynami zdrowotnymi kontynuował studia prawnicze w Strasburgu. W 1772 r. wyjechał do niewielkiego Wetzlaru, gdzie zamierzał oddać się karierze prawniczej, lecz szybko z niej zrezygnował i na zawsze oddał się twórczości literackiej.

W 1775 r. poeta został zaproszony przez księcia Karola Augusta do Weimaru i z tym miastem związał dalsze swe losy. Pełnił funkcję tajnego radcy, przewodził Izbie Finansów, kierował tamtejszym teatrem, angażował się w życie kulturalne. Jego obecność w Weimarze sprawiła, że miasto stało się stolica kulturalną księstwa i znaczącym centrum literackim.

Dorobek literacki Johanna Wolfganga Goethego jest różnorodny tematycznie i gatunkowo oraz bardzo obfity.

Gatunek literacki

Ballada – to wierszowana opowieść o niezwykłych, legendarnych lub historycznych wydarzeniach. Łączy cechy liryki, epiki i dramatu. Jej nazwa pochodzi od włoskiego wyrazu ballare (tańczyć). Ballada romantyczna nawiązuje do pieśni ludowych. Jest ulubionym gatunkiem poetów romantycznych. Wyróżnia się śpiewnością wiersza, nastrojowością, tajemniczością zdarzeń, często „cudownych” bądź związanych z interwencja złowrogich sił nadprzyrodzonych.

„Król Olch”

„Król Olch” to ballada napisana przez Johanna Wolfganga Goethego w 1782 r., opisująca śmierć dziecka z rąk tytułowego króla – istoty nadprzyrodzonej, złośliwego ducha. Przedstawia ojca pędzącego konno z chorym synkiem przez las późną nocą. Z początku wydaje się, że dziecko majaczy w chorobie, lecz ostatni wers przynosi nagły zwrot: dziecko umiera. Motyw utworu pochodzi z duńskiej ballady przetłumaczonej na język niemiecki przez Johanna Gottfrieda Herdera. W tej duńskiej wersji postać złego ducha nosi nazwę Króla Elfów (Ellerkonge), a w wersji Herdera pojawia się jako kalka językowa (Erlkönig) oznaczająca Króla Olch. Postać ta pochodzi z wierzeń ludowych związanych z bagnistymi terenami porośniętymi olchami i wierzbami. Miały je zamieszkiwać złe duchy oddziałujące na ludzi swą zgubną mocą. Źródłem tych wierzeń były bagna i drewno olchowe, które po rozrąbaniu czerwienieje, jakby krwawiło. W tradycji folkloru duńskiego i niemieckiego postać Króla Olch (Króla Elfów) jest zapowiedzią śmierci, pokazuje się osobie umierającej.

Świat realny i fantastyczny w utworze:

a)     świat rzeczywisty widziany jest oczami ojca: ciemność, drzewa, zwijająca się mgła, rozpostarta stara wierzba,

b)    świat fantastyczny odbija się w oczach dziecka, które widzi Króla Olch wołającego je do siebie, a następnie czuje, że ten porywa je do swojej krainy i zabija,

c)     oba światy są jednakowo ważne; to, co widzi dziecko, jest również prawdziwe, a nie zmyślone.

Romantyzm ballady

a)     wprowadzenie świata fantastycznego,

b)    elementy ludowe – postać króla Olch zaczerpnięta z baśni ludowych,

c)     nastrój grozy, napięcia, tajemniczości,

d)    irracjonalizm – Króla Olch nie można poznać rozumowo, lecz za pomocą intuicji, instynktu, wiary, czyli środków pozarozumowych,

e)     obecność nieprzyjaznej człowiekowi, wręcz wrogiej natury.