Książka w średniowieczu
Średniowiecze przejęło ze
starożytności ukształtowaną formę kodeksu. Podstawowym materiałem pisarskim był
pergamin. Papier pojawił się w Europie w XII w., ale na szerszą
skalę zaczęto go stosować dopiero od XIV w. Pisano zaostrzonymi piórami
ptasimi maczanymi w atramencie lub innych farbach.
Skrybowie pisali na luźnych
składkach, które dopiero po całkowitym ukończeniu dzieła łączono w książkę
i oprawiano. Tekst pisano w jednej lub dwu kolumnach na stronie.
Pierwszą czynnością pisarza było oznaczenie nakłuciami na karcie szerokości
kolumny oraz jej delikatne poliniowanie ołowianym rysikiem. Kart ani stron
tekstu nie numerowano, zaznaczano tylko kolejność składek (numerami lub
literami).
Po zakończeniu przepisywania
rękopis poddawany był zabiegom upiększającym. Należało do nich między innymi rubrykowanie,
czyli podkreślanie czerwonym kolorem liter lub części tekstu godnych
szczególnej uwagi. Nazwa tej czynności pochodzi od łacińskiego słowa „rubrica” oznaczającego czerwoną
glinkę. Iluminatorzy wypełniali marginesy, przestrzenie między kolumnami tekstu
i przerywniki delikatną dekoracją roślinną, geometryczną lub plecionkową.
W obrzeża zwane bordiurami,
wplatano drobne scenki rodzajowe lub satyryczne. Pierwsze litery tekstów, zwane
inicjałami, wyróżniano poprzez zdobienie ornamentami i miniaturami.
Iluminacje książkowe (z łac. „illumino” – „oświetlam”, „ozdabiam”) wykonywano za pomocą
nakładania na szkic rysunku kolejnych warstw farb zmieszanych z klejem,
czasem nawet złota lub srebra.
Gotowe składki oddawano w ręce
introligatorów, którzy wiązali je w książki i oprawiali w deski
powleczone skórą, niekiedy pergaminem lub blachą, na których wytłaczano wzory.
Na koniec spinano je klamrą, czasem dodawano zamek lub kłódkę i wbijano
uchwyt do łańcucha, jeśli dzieło miało być przytwierdzone na stałe do miejsca.
Najbardziej drogocenne
książki oprawiane były w srebro lub złoto i wysadzane szlachetnymi
kamieniami.
Ośrodkami produkcji książek były skryptoria i pracownie iluminatorskie klasztorne, wśród których największą sławą cieszyło się skryptorium świętokrzyskie benedyktynów na Łysej Górze. Na przełomie XIV i XV wieku powstały i rozwinęły się szkoły rękopiśmiennicze i skryptoria cechowe.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz