30. Język jako system

JĘZYK JAKO SYSTEM

Język jest systemem znaków.

Znak to najmniejszy element porozumiewania się, odsyłający do danej treści. Znaki dzielą się na:

- znaki naturalne (objawy), np. chmury – znak zbliżającego się deszczu,

- znaki umowne (konwencjonalne).

Znaki umowne dzielą się na:

- obrazy (ikony) – np. przekreślony papieros – zakaz palenia,

- symbole – np. znak drogowy białe koło z czerwoną obwódką – zakaz ruchu; znaki językowe.

System to zbiór jednostek stanowiących układ uporządkowany według określonych zasad.

Ogół jednostek języka tworzy słownik (zbiór słów).

Zbiór zasad warunkujących używanie słownika to gramatyka.

Język jest systemem skomplikowanym, złożonym z kilku podsystemów:

1. Podsystem fonologiczny (fonemy).

Fonem to najmniejsza jednostka funkcjonalna systemu językowego, pozbawiona własnego znaczenia, ale stanowiąca zespół cech głoski. W języku polskim istnieje około 40 fonemów.

2. Podsystem morfologiczny (morfemy).

Morfem to najmniejsza, znaczeniowo niepodzielna cząstka wyrazu, wyznaczająca albo jego znaczenie, albo stosunki gramatyczne, które dany wyraz uwzględnia. Morfem główny to rdzeń, z którym wiąże się podstawowe znaczenie danego wyrazu oraz morfemy poboczne, czyli przedrostki, wrostki, przyrostki i końcówki fleksyjne.

3. Podsystem leksykalny (wyrazy).

Wyraz (inaczej słowo) to znak językowy przedmiotu myśli, mogący sygnalizować każdy przedmiot materialny, treść psychiczną, czynność, stan lub relacje między elementami rzeczywistości.

4. Podsystem składniowy (zdania).

Zdanie to czasownik w formie osobowej lub zespół wyrazów, który zawiera formę osobową czasownika, wyraża zakończoną myśl i tworzy strukturę zgodną z normami obowiązującymi w gramatyce.

System języka jest strukturą otwartą, ponieważ wciąż pojawiają się w nim nowe elementy.

Bibliografia:

1. Bąk Piotr, Gramatyka języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977.

2. Czarniecka-Rodzik Zofia, Gramatyka języka polskiego w ćwiczeniach dla gimnazjalistów i licealistów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2006.

3. Malczewski Jan, Słownik szkolny. Nauka o języku, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990.

4. Milewska Beata, Milewska Izabela, Język polski 1. Kształcenie językowe, Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON, Rumia 2002.

5. Śliwińska Anna, Język polski. Matura na 100%, wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2005.