Preromantyzm. Walka klasyków
z romantykami
Nowe
idee, będące kontynuacją myśli J. J. Rousseau, stwierdzały istnienie
sił nadrzędnych, tajemniczych i doszły do stwierdzenia, że prawdziwie
wartościową rzeczywistością jest świat ducha. Ich stopniowy rozwój wypełnił
II połowę XVIII wieku. Terenem ich rozwoju były głownie Niemcy.
W
ostatnich latach XVIII wieku wybuchła w Niemczech zażarta walka
przeciwko tradycji i regułom poetyki klasycystycznej. Wielu poetów,
propagując wyzwolenie się z wszelkich więzów konwencjonalnych, żądało od twórcy
przede wszystkim geniuszu i oryginalności. Okres ten nazywano Sturm und Drang Periode („okresem burzy
i naporu”). Działali wówczas najwięksi poeci niemieccy: Johann Wolfgang
Goethe i Friedrich Schiller. Na wiele lat przed właściwym romantyzmem
powstała głośna powieść J. W. Goethego Cierpienia młodego Wertera.
Jednym
z pierwszych preromantyków był James Macpherson (1736-1796), angielski poeta
pochodzenia szkockiego. Macpherson to autor najbardziej udanego i najbardziej
owocnego oszustwa w dziejach literatury. Zafascynowany kulturą celtycką,
opublikował w latach 1762-1773 cykl Pieśni Osjana, które jakoby miały być jego tłumaczeniem
autentycznych pieśni szkockich z czasów wczesnego średniowiecza. Wywołały
one entuzjazm wśród czytelników, głównie dzięki pełnej niesamowitości
atmosferze i nadprzyrodzonym zjawiskom towarzyszącym dziejom bohaterów.
Nawrót
do przeszłości i szukanie natchnienia w średniowieczu rozszerzyły się
w Europie dzięki twórczości Waltera Scotta (1771-1832). Jego utwory są
przeniknięte nastrojowością, refleksyjnością i liryzmem, a ich
tematyka związana głównie z walkami Szkotów o niepodległość narodową
albo walkami ludu angielskiego o swoje prawa.
W
liryce nowy program literacki sformułowała angielska grupa Poetów Jezior[1]
(William Wordsworth, Samuel Taylor Coledrige, Robert Sounthey) w wydanym
w 1798 r. tomie Ballad
lirycznych. Głosili oni, że głównym zadaniem poezji jest odsłanianie
tajników życia i przyrody niedostępnych zmysłom, a poeta jest pewnego
rodzaju wieszczem.
Najsławniejszym
angielskim poetą romantycznym był George Gordon Byron (1788-1824).
Pierwszym
pośrednikiem pomiędzy poezją romantyczną angielską a polską był Julian
Ursyn Niemcewicz, który kilkakrotnie podróżował do Anglii i Ameryki. Był
on jednym z pierwszych autorów ballad w Polsce, on też pisał pierwsze
polskie powieści w stylu walterscotowskim.
Idee
preromantyzmu niemieckiego zaczęły docierać do Polski na początku XIX w. za
pośrednictwem młodych poetów, którzy uczyli się w niemieckich szkołach pod
zaborem austriackim. Wśród nich wyróżniał się Kazimierz Brodziński[2].
[1] Poeci Jezior – nazwa pochodzi od Krainy
Jezior.
[2] Kazimierz Brodziński (1791-1835) –
pochodził z okolic Krakowa, był poetą lirycznym, w latach Królestwa
Kongresowego osiadł w Warszawie i wykładał na uniwersytecie. W rozprawie
O klasyczności i romantyczności,
ogłoszonej w 1818 r., dał systematyczny wykład obu kierunków
twórczości i tym samym rozpoczął trwającą w Polsce kilkanaście lat
walkę klasyków z romantykami. Udział w niej wzięli między innymi
profesor Uniwersytetu Wileńskiego Jan Śniadecki, młody poeta Adam Mickiewicz
i wybitny krytyk literacki Maurycy Mochnacki.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz