Geneza i problematyka „Antygony” Sofoklesa

Geneza

„Antygona” to tragedia napisana przez Sofoklesa w V wieku p.n.e., prawdopodobnie około 442 r. p.n.e. Jest częścią tzw. cyklu tebańskiego, który obejmuje także „Króla Edypa” i „Edypa w Kolonos”. Dramat nawiązuje do mitów tebańskich, opowiadających o losach rodu Labdakidów, naznaczonego klątwą. Inspiracją dla Sofoklesa były greckie wierzenia dotyczące losu i przeznaczenia oraz ówczesne realia polityczne Aten, szczególnie konflikt między jednostką a państwem.

Problematyka

1. Konflikt jednostki z władzą – Antygona buntuje się przeciwko prawu ustanowionemu przez króla Kreona, kierując się wyższymi wartościami moralnymi i religijnymi. Dramat ukazuje starcie dwóch nieprzejednanych stanowisk: prawa ludzkiego i prawa boskiego.
2. Spór między prawem boskim a ludzkim – Kreon zakazuje pochówku Polinejkesa jako zdrajcy, jednak Antygona uważa, że obowiązek wobec bogów i rodziny stoi ponad rozkazami władcy.
3. Tragizm bohaterów – Zarówno Antygona, jak i Kreon są bohaterami tragicznymi. Antygona jest skazana na klęskę, ponieważ jej bunt przeciwko prawu prowadzi do śmierci. Kreon, upierając się przy swoim rozkazie, traci wszystko – rodzinę i autorytet.
4. Motyw fatum i przeznaczenia – Bohaterowie są uwikłani w los, który prowadzi ich do zguby. Klątwa rodu Labdakidów sprawia, że tragedia wydaje się nieunikniona.
5. Rola kobiet w społeczeństwie – Antygona łamie obowiązujące normy, przeciwstawiając się królowi, co pokazuje jej niezłomność i odwagę w patriarchalnym świecie.
6. Pycha (hybris) jako źródło upadku – Kreon nie dopuszcza myśli, że może się mylić. Jego upór i brak elastyczności prowadzą do katastrofy, co jest klasycznym przykładem tragicznej wady bohatera.

„Antygona” pozostaje jednym z najważniejszych dramatów antycznych, wciąż aktualnym w kontekście refleksji nad konfliktami moralnymi i relacją jednostki wobec państwa.