40. Zapożyczenia w języku polskim

ZAPOŻYCZENIA W JĘZYKU POLSKIM

Zapożyczenia – jest to wszelki element językowy przejęty z innego języka (może to być fonem, głoska, cząstka słowotwórcza, zwrot, wyrażenie, konstrukcja składniowa).

Zapożyczenia dzielą się na zapożyczenia właściwe, zapożyczenia semantyczne (kalki językowe) i zapożyczenia sztuczne.

a) zapożyczenia właściwe – to wyrazy zapożyczone z obcego języka w oryginalnej lub nieco przekształconej formie,

b) zapożyczenia sztuczne (kalki językowe) – to wyrazy, wyrażenia lub zwroty utworzone przez dokładne odwzorowanie obcego wyrazu lub zwrotu rodzimymi środkami językowymi, np. niem. Briefträger (listonosz), Brustträger (biustonosz), Hohspannung (wysokie napięcie),

c) zapożyczenia sztuczne – to wyrazy utworzone z cząstek słowotwórczych języka obcego zgodnie z regułami języka zapożyczającego.

BOHEMIZMY (czechizmy) – to zapożyczenia z języka czeskiego.

GEMANIZMY – to elementy językowe zapożyczone z języka niemieckiego.

ITALIANIZMY – to elementy językowe zapożyczone z języka włoskiego.

RUSYCYZMY – to elementy zapożyczone z języka rosyjskiego.

LATYNIZMY – to elementy językowe zapożyczone z łaciny.

JIDYSZYZMY – to elementy językowe zaczerpnięte z języka jidysz (np. belfer, machlojka, rejwach, bachor, mamona, mecyje, fajny, bajzel, blichtr, ciuchy, ferajna, pinda, szmal, ślamazara, harmider).

Przykłady zapożyczeń w języku polskim:

Doba staropolska:

- z łaciny – chrzest, chrześcijanin, msza, amen, kielich

- z języka czeskiego – anioł, pacierz, krzyż, ołtarz, klasztor, żak (zeslawizowane terminy łacińskie), gromnica, kazanie, błogosławić, Bogurodzica

- z języka niemieckiego – opat, szlachcic, szlachta, rycerz, berło, olej, pieprz, perły, bursztyn

Doba średniopolska:

- z języka czeskiego – bawełna, jedwab, tabor, zakonnik, wesoły, uprzejmy

- z łaciny – absolut, akademia, dekret, depozyt, natura, senat, traktat, aktor, akademik, architekt, profesor, ampułka, rektor, fosa, kałamarz, korona, tron

- z języka niemieckiego – grosz, gmach, kiermasz, plądrować, rynna, rynsztok, ślusarz, snycerz, warsztat

- z języka włoskiego – banda, fraszka, fontanna, kalafior, impreza, koral, marcepan, szpada, tulipan

- z języka francuskiego – awangarda, gorset, szarża

- z języka ruskiego – hałas, morda

- z języka węgierskiego – ciżmy, dobosz, giermek

Doba nowopolska:

- z języka francuskiego – apartament, awans, afisz, biuro, biżuteria, krem, parasol

- z języka angielskiego – stoper, baseball, derby, mecz, brydż, sztorm

Doba współczesna:

– zalew angielszczyzny we wszystkich dziedzinach życia: pub, show, fast food, man, laptop, design, selfie, hate, coach, team, look, level…

Bibliografia:

1.      Język polski. Vademecum maturalne, Operon, Gdynia 2009.

2.      Jan Malczewski, Słownik szkolny. Nauka o języku, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990.