109. Tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny

1. Tendencja do ekonomizacji języka wyraża się np. w:

- przekształcaniu nazw dwuwyrazowych w jednowyrazowe, tzw. uniwerbizacji (podstawówka, ogólniak, pomidorówka),

- używaniu przymiotników odrzeczownikowych (dzielnica mieszkaniowa),

- popularności derywatów wstecznych (czołg, wydruk, spis) i różnego rodzaju skrótowców,

- skracaniu zdań złożonych przez używanie imiesłowowych równoważników zdań z rzeczownikami („Przy przyjeździe…” zamiast „Gdy przyjeżdżaliśmy…”),

- częstym stosowaniu konstrukcji eliptycznych i pozycyjnych (mecz Legia-Lech),

- dążeniu do uproszczeń (we fleksji skłonność do nieodmieniania liczebników), ograniczaniu wyjątków,

- tworzeniu złożeń (meblościanka, sokowirówka),

- tworzeniu skrótowców (Sanepid, Cepelia).

2. Tendencja do wyrazistości i precyzji wyraża się np. poprzez:

- rozgraniczanie znaczeń elementów pierwotnie synonimicznych (dziecinny/dziecięcy),

- użycie określonych końcówek w celu precyzyjnego wyrażenia (o Niemczech/o Niemcach),

- użycie wyrazistych formantów typowych dla pewnych grup nazw (-owiec dla nazw statków i wysokich budynków),

- tworzenie złożeń (krwiodawca, zlewozmywak).

3. Tendencja do uzupełniania zasobu językowego przejawia się w:

- tworzeniu nowych wyrazów (kruszarka, żelbeton),

- zapożyczeniach właściwych (sputnik),

- tworzeniu kalek językowych (listonosz, wysokie napięcie),

- stosowaniu nazw dwuwyrazowych, wyrazów złożonych (amperomierz, aparat telefoniczny),

- popularności konstrukcji analitycznych (dokonać wpłaty zamiast wpłacić, w sposób jawny zamiast jawnie),

- powstawaniu neosemantyzmów, czyli nadawanie nowych znaczeń istniejącym już wyrazom (szczebel – organ administracji).

4. Tendencja do ujednolicania języka – jest szczególnie widoczna w czasach współczesnych. Powodują ją migracje i rozwój miast, powszechność szkolnictwa, a także środków masowego przekazu. Wynikiem tej tendencji jest przede wszystkim zanik odmian regionalnych polszczyzny (gwar, dialektów).

5. Internacjonalizacja – widoczna staje się w szybkim asymilowaniu pożyczek z obcych języków, dążeniu do nadania językowi rodzimemu „otwartego charakteru”.

6. Terminologizacja – polega na wzroście udziału nazw specjalnych w ogólnym zasobie słownym i popularyzacji słownictwa terminologicznego (płaszczyzna, punkt, pierwiastek).

7. Determinologizacja – to nabycie przez pierwotne terminy swoistych znaczeń potocznych, metaforyzacja nazw specjalnych (orbitować – poruszać się po alkoholu, podwozie – nogi).

8. Unifikacja – to zanik gwar ludowych pod wpływem ekspansji języka ogólnego, zatarcie różnic regionalnych.

9. Uniwerbizacja – to przekształcenie nazw złożonych w jednowyrazowe (rzut karny ˃ karny, samolot odrzutowy ˃ odrzutowiec).

10. Multiwerbizacja – to rozłożenie starych struktur jednowyrazowych na wielowyrazowe (precyzyjnie ˃ w sposób precyzyjny).

11. Wulgaryzacja – to wzrost udziału w ogólnej odmianie języka wulgaryzmów i wyrazów obscenicznych..