141. Geneza i problematyka "Króla Edypa" Sofoklesa

Geneza i problematyka „Króla Edypa” Sofoklesa

Za najbardziej klasyczną ze znanych obecnie tragedii starożytnych uważa się Króla Edypa. Sztuka oparta jest na micie tebańskim.

W czasie panowania w Tebach braci – Zetosa i Amfiona – młody królewicz Lajos znalazł schronienie u króla Elidy, Pelopsa. Wychowywał się z synem króla, Chryzypem. Razem uprawiali sport, szczególnie biegi. Pewnego dnia Lajos uwiódł pięknego Chryzypa, stając się tym samym „wynalazcą” homoseksualizmu. Chryzyp, nie mogąc znieść hańby, popełnił samobójstwo. Lajos uciekł, ale nie ominęła go klątwa. Zeus rozkazał Apollinowi zniszczyć ród Labdakidów.

Po śmierci Zetosa i Amfiona Lajos objął władzę w Tebach. Wyrocznia delficka oznajmiła mu, że człowiek, który zabił męską naturę drugiego człowieka, nie może odważyć się mieć syna, gdyż zginie z jego ręki, a on sam ożeni się z własną matką. Mimo ostrożności, Lajos nie uchronił się od klątwy. Po urodzeniu przez Jokastę syna, kazał go porzucić na pastwę dzikich zwierząt. Znaleźli go pasterze i oddali królowi Koryntu, Polibosowi. Nadano mu imię Edyp („Opuchłonogi”).

Data powstania tragedii nie jest znana, przypuszcza się jednak, że zawarty w niej opis zarazy w Tebach to wspomnienie strasznej zarazy ateńskiej z początku wojny peloponeskiej z 430 r. p.n.e., o której wiadomości przekazał historyk Tukidydes. W Tebach, rządzonych przez mądrego władcę Edypa, szaleje zaraza. Przyczyną jej, jak oznajmia wyrocznia delficka, jest gniew bogów na przebywającego w mieście mordercę poprzedniego króla Teb, Lajosa. Chcąc wykryć, kto jest tym kalającym miasto przestępcą, Edyp wszczyna śledztwo, aby dowiedzieć się straszliwej prawdy. Oto on właśnie jest zabójcą Lajosa i mężem własnej matki, wdowy po nim. Po tym wstrząsającym odkryciu matka Edypa, Jokasta, popełnia samobójstwo, a Edyp, przeklinając swój los, sam się oślepia i skazuje na wygnanie.

Osią akcji Króla Edypa jest więc wykrycie tajemnicy. Sofokles zmienił istniejącą już konstrukcję dramaturgiczną. O ile w innych tragediach rozwój akcji przynosił coraz to nowe zdarzenia, to tutaj wszystko już miało miejsce wcześniej, tak więc akcja polega na stopniowym odsłanianiu przeszłości. Król Edyp to tragedia przeznaczenia, grzechu, winy i trwogi, przedstawiająca upadek człowieka ze szczytów szczęścia i sławy w najczarniejszą otchłań niedoli – bez żadnej winy z jego strony, jedynie na mocy nieodwołalnych wyroków losu, z którym do końca walczył on bohatersko, ale bezskutecznie.Osią akcji Króla Edypa jest wykrycie tajemnicy. Sofokles zmienił istniejącą już konstrukcję dramaturgiczną. O ile w innych tragediach rozwój akcji przynosił coraz to nowe zdarzenia, to tutaj wszystko już miało miejsce wcześniej, tak więc akcja polega na stopniowym odsłanianiu przeszłości. Król Edyp to tragedia przeznaczenia, grzechu, winy i trwogi.