115. Podstawowe informacje o Biblii

Biblia, czyli Słowo Boże przekazane ludziom, odpowiada na istotne pytania człowieka o jego pochodzenie, kim jest, dokąd zmierza i jak ma żyć. Można ją również traktować jako dzieło literackie, podobne innym „księgom pierwszym”.

Nazwy Biblii:

·        Pismo Święte,

·        Słowo Boże,

·        Stary i Nowy Testament.

Pismo Św. składa się z dwóch grup ksiąg:

·        46 ksiąg Starego Testamentu (powstałych przed narodzeniem Chrystusa, XIII w. p.n.e. – I poł. I w. n.e.),

·        27 ksiąg Nowego Testamentu (napisanych po wniebowstąpieniu Chrystusa, 51 r. n.e. – 96 r. n.e.).

Pojęcia związane z Biblią:

·        testament (łac. „testamentum”) – przymierze; Stary i Nowy Testament – stare i nowe przymierze Boga z ludem

·        ewangelia (gr. „ewangelion”) – dobra nowina; „ewangelos” – przynoszący dobrą nowinę

·        werset (łac. „verset”) – wyodrębniony graficznie odcinek tekstu, obejmujący kilka zdań tworzących całość znaczeniową i rytmiczną

Stary Testament dzieli się na 3 grupy ksiąg:

a)     księgi historyczne (Pięcioksiąg Mojżesza, księgi: Jozuego, Sędziów, Rut, Samuela, Królewskie, Kronik, Ezdrasza, Nehemiasza, Tobiasza, Judyty, Estery, Machabejskie),

b)    księgi dydaktyczne (Hioba, Psalmów, Przysłów, Koheleta, Syracha, Mądrości, Pieśń nad Pieśniami),

c)     księgi prorockie – czterech proroków większych (Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela, Daniela) i dwunastu proroków mniejszych (Ozeasza, Joela, Amosa, Abdiasza, Jonasza, Micheasza, Nahuma, Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza, Malachiasza).

Nowy Testament dzieli się na 3 grupy ksiąg:

a)     księgi historyczne (ewangelie Mateusza, Marka, Łukasza, Jana, Dzieje Apostolskie),

b)    księgi dydaktyczne (listy św. Pawła, listy św. Jakuba, listy św. Piotra, listy św. Jana, listy św. Judy),

c)     ksiega prorocka (Apokalipsa, czyli Objawienie św. Jana).

Nie istnieją oryginały żadnej księgi natchnionej, posiadamy jedynie odpisy tekstów oryginalnych.

Najstarsze teksty oryginalne Pisma Św. były pisane na kamiennych tablicach wykrojonych ze skały (stelach), na tabliczkach wypalanych z gliny albo sporządzanych z drewna lub na skorupach z rozbitych naczyń glinianych (ostrakach). Właściwym materiałem, na którym zostały zapisane teksty oryginalne Pisma Św., był papirus. Sporządzano go z trójkątnej łodygi trzciny porastającej deltę Nilu. Rdzeń łodygi dzielono na wąskie pasma, układano jedną warstwę wzdłuż, drugą wszerz, a spoiwem był sok roślinny. Następnie prasowano, suszono i wygładzano powierzchnię powstałej karty. Pisano na tej stronie, gdzie włókna papirusu biegły poziomo. Z kilku kart sklejano wstęgę. W ten sposób powstawały zwoje. Grecy nazywali papirus „biblios” – stąd nazwa „Biblia”. Papirus jako materiał pisarski był bardzo nietrwały, pod wpływem wilgoci łatwo się rozkładał. Żydzi używali do pisania także skór zwierzęcych z cieląt, owiec i kóz. Wyskrobywano ze skóry sierść, wygładzano powierzchnię i powlekano białkiem. Powstałe w ten sposób karty zszywano rzemykami. W III w. p.n.e. pojawił się pergamin, czyli starannie wyprawiona, cienka skóra owiec. Wyparł on z użycia papirus, ponieważ był gładki, trwały, dający się zapisać po obu stronach i zdatny do ponownego użycia po zeskrobaniu starego tekstu. Początkowo pergamin był używany w formie zwojów. Forma kodeksu, czyli dzisiejszej książki, została wynaleziona w I w. n.e.

Narzędzia pisarskie były dostosowane do materiału. Na kamiennych tablicach żłobiono litery żelaznym rylcem, na tabliczkach drewnianych i glinianych pokrytych woskiem pisano także rylcem, a na papirusie skośnie przyciętą trzcinką, natomiast od III w. p.n.e. używano piór ptasich. Atrament był wyrabiany z sadzy zmieszanej ze sproszkowaną żywicą, rozpuszczalny w wodzie (nietrwały) lub occie (trwały).

Pismo Św. zostało napisane w trzech językach:

·        hebrajskim,

·        aramejskim,

·        greckim.

Ogólna liczba hebrajskich rękopisów fragmentów Biblii wynosi około 1300. Najstarsze zapisy pochodzą z VI w. p.n.e. Zapisy poprzedziła wielowiekowa tradycja ustna: Mojżesz żył w XIII w. p.n.e., Dawid w XI w. p.n.e., Abraham w XIX w. p.n.e.

Przekłady biblijne:

1.     Targumy aramejskie – tłumaczenie Starego Testamentu z języka hebrajskiego na język aramejski (V w. p.n.e.).

2.     Septuaginta – najstarsze tłumaczenie Starego Testamentu z języka hebrajskiego i aramejskiego na język grecki (III – I w. p.n.e.).

3.     Przekłady łacińskie:

a)     Vetus Latina (umowna nazwa wszystkich łacińskich przekładów Biblii sprzed Wulgaty),

b)    Wulgata (przekład całej Biblii na język łaciński dokonany przez św. Hieronima w IV w. n.e.).

4.     Przekłady syryjskie z II w. n.e.

5.     Przekłady koptyjskie z II w. n.e. (Egipt).

6.     Przekład ormiański z V w. n.e.

7.     Przekład gocki z V w. n.e.

8.     Przekład etiopski z VI w. n.e.

9.     Przekład starosłowiański (Cyryla i Metodego) z IX w. n.e.

10.           Przekład gruziński z X w. n. e.

11.           Przekłady polskie:

a)     Psałterz Floriański z XIV w.,

b)    Psałterz Puławski z XV w.,

c)     Biblia Królowej Zofii (żony Władysława Jagiełły) – Biblia Szaroszpatacka z XV w.,

d)    Psałterz Krakowski z 1536 r.,

e)     Żołtarz Wróbla z 1539 r.,

f)      Psałterz Dawidów Mikołaja Reja z 1546 r.,

g)     Biblia Leopolity z 1561 r.,

h)    Biblia Brzeska z 1563 r. (kalwińska),

i)       Biblia Nieświeska (ariańska) z 1572 r.,

j)       Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego z 1579 r.,

k)    Biblia Jakuba Wujka z 1593 r. (na 350 lat stała się w Kościele polskim tekstem oficjalnym),

l)       Biblia Gdańska z 1632 r. (luterańska i przyjęta przez ogół protestantów),

m)  Polskie przekłady współczesne:

·        Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (tzw. Biblia Tysiąclecia albo Tyniecka) z 1965 r.,

·        Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (tzw. Biblia Poznańska) z 1973 – 1975 r.,

·        Biblia to jest Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (Biblia protestancka wydana przez Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwa Biblijne) z 1975 r.