108. Związki frazeologiczne

Związek frazeologiczny (inaczej frazeologizm) to utrwalone w użyciu połączenie dwóch lub więcej wyrazów, które ma znaczenie symboliczne, np. biała flaga, marzenie ściętej głowy, wypić duszkiem, pójść po rozum do głowy.

Do związków frazeologicznych zaliczane mogą być także przysłowia, porzekadła, sentencje i maksymy.

KLASYFIKACJA

Związki frazeologiczne dzielimy według dwóch kryteriów:

- ze względu na ich strukturę,

- ze względu na rodzaj zespolenia.

Podział związków frazeologicznych ze względu na ich strukturę:

·        -  wyrażenia – ich ośrodkiem jest rzeczownik, przymiotnik, imiesłów przymiotnikowy, rzadziej przysłówek, np. czarny charakter, świeżo malowane, głupi jak but, rym częstochowski, krokodyle łzy, krótko i węzłowato

·         - zwroty – są związkami czasowników lub imiesłowów przysłówkowych z innymi wyrazami, np. spalić za sobą mosty, bić się z myślami, zakochać się na zabój, wciskać kit

·         - frazy – mają kształt zdania lub równoważnika zdania, np. niedaleko pada jabłko od jabłoni, pieniądze leżą na ulicy.

Typy związków ze względu na stopień zespolenia:

·         - związki luźne – tworzone doraźnie (każdy z elementów takiego związku może zostać wymieniony albo połączyć się z innymi słowami), np. pisać list, kupić masło,

·         - związki łączliwe – silniej zespolone; element takiego związku może zostać wymieniony tylko na synonim, np. dobić targu, kary koń,

·         - związki stałe – występujące tylko w niezmiennej postaci (nie można ich zmieniać ani uzupełniać) i mają znaczenie przenośne, np. drzeć z kimś koty, patrzeć na świat przez różowe okulary, każdy kij ma dwa końce, człowiek człowiekowi wilkiem

FUNKCJE ZWIĄZKÓW FRAZEOLOGICZNYCH

·         - służą wyrażeniu ekspresji,

·         - dają plastyczność wypowiedzi,

·         - pomagają precyzyjniej sformułować myśli,

·         - przechowują archaiczne formy i wyrazy,

·         - wprowadzają humor do wypowiedzi,

·         - są tworzywem żartów językowych i zabiegów stylizacyjnych.

POCHODZENIE ZWIĄZKÓW FRAZEOLOGICZNYCH

Pochodzenia stałych związków frazeologicznych upatruje się w:

·         - Biblii (np. alfa i omega – pierwotnie początek i koniec, czyli określenie Boga; obecnie człowiek wszystkowiedzący)

·         - mitologii (np. Marsowa mina – gniew na twarzy)

·         - literaturze (np. dantejskie sceny – odniesienie do obrazu piekła Boskiej komedii Dantego Alighieri; obecnie wydarzenia straszne, przeraźliwe)

·         - historii (np. pójść do Canossy, nawiązujące do wydarzeń roku 1077; obecnie pójść z przeprosinami)

·         - dawnych obyczajach (podać czarną polewkę, rzucić rękawicę)

·         - życiu codziennym (stanąć kością w gardle, siedzieć z założonymi rękami, z niejednego pieca jeść chleb itd.)

·         - wyrażeniach gwarowych i slangowych (poczta pantoflowa – z gwary warszawskiej)