"Czytanie książek to najpiękniejsza zabawa, jaką sobie ludzkość wymyśliła" (Wisława Szymborska)

poniedziałek, 23 czerwca 2025

Letnie książkowanie, czyli wakacje w rytmie czytania

Kiedy czerwcowe słońce coraz śmielej zagląda do sal lekcyjnych, a uczniowie częściej niż na tablicę spoglądają przez okno… wiadomo, co to oznacza: wakacje tuż, tuż! Czas plecaki zamienić na torby plażowe, zeszyty – na leżaki, a dzwonek szkolny – na śpiew ptaków i szum morza. Ale uwaga – jedna rzecz wcale nie musi zostać w szkole! To książka!

Wakacje to idealny moment, żeby nadrobić zaległości czytelnicze (tak, tak – te książki, które „chciałem/chciałam wypożyczyć, ale nie było czasu”) albo dać się porwać nowym przygodom – bez sprawdzianów i lektur obowiązkowych. Możesz zabrać książkę na plażę, do lasu, w góry, na hamak, pod koc albo… do lodówki, jeśli upał nie odpuszcza. 😉

Nie zapomnij zajrzeć do biblioteki przed końcem roku! Zapakuj coś fajnego do swojej walizki (albo plecaka), zanim odpłyniesz w wakacyjną beztroskę.

A po wakacjach… wrócisz z opalenizną, wspomnieniami i – mamy nadzieję – długą listą przeczytanych tytułów!

Wakacje + książka = najlepszy duet lata!

Do zobaczenia przy regałach i w kolejce po hity na lato 🌞📖

środa, 18 czerwca 2025

„Pieśń o Rolandzie” – idea rycerskości i średniowiecznego etosu w literaturze francuskiej

„Pieśń o Rolandzie” (La Chanson de Roland) to jeden z najstarszych i najważniejszych eposów rycerskich w literaturze francuskiej, powstały pod koniec XI wieku. Należy do gatunku chansons de geste, czyli „pieśni o czynach”, i opowiada o bohaterskich wyczynach rycerzy w służbie króla Karola Wielkiego.

Utwór został napisany w języku starofrancuskim i jest anonimowy, choć przypisuje się go niekiedy nieznanemu autorowi o imieniu Turold. Opowiada o historycznym wydarzeniu – ataku baskijskim w Pirenejach w 778 roku – który został przekształcony przez tradycję literacką w dramatyczną i heroiczną opowieść o walce chrześcijan z Saracenami (muzułmanami).

Fabuła:

Głównym bohaterem jest Roland, siostrzeniec Karola Wielkiego i wzór rycerza – odważny, lojalny, silny i honorowy. W czasie odwrotu wojsk cesarza przez Pireneje oddział Rolanda zostaje zaatakowany przez wojska Saracenów. Roland, mimo zagrożenia, odmawia wezwania pomocy – kieruje się dumą i honorem. Dopiero w obliczu pewnej śmierci trąbi w róg, ale pomoc przybywa za późno. Roland ginie śmiercią bohatera, a jego śmierć zostaje pomszczona.

Główne idee utworu:

Etos rycerski: Roland jest wzorem średniowiecznego rycerza – lojalnego wobec władcy, gotowego poświęcić życie za ojczyznę i wiarę chrześcijańską.
Motyw poświęcenia: bohater umiera z dumą, nie cofając się przed walką, co ukazuje ideał oddania i heroizmu.
Konflikt wartości: Roland umiera, ponieważ stawia honor ponad rozsądek. Jego decyzja jest piękna, ale tragiczna – to przestroga i pochwała jednocześnie.
Kontrast między dobrem a złem: chrześcijanie przedstawieni są jako szlachetni, a Saraceni – jako barbarzyńcy. Utwór wpisuje się w kontekst wypraw krzyżowych i ukazuje religijną motywację walki.

Znaczenie utworu:

„Pieśń o Rolandzie” to nie tylko literacka legenda, ale też świadectwo średniowiecznych wartości: honoru, odwagi, lojalności i wiary. To również przykład tego, jak historia może zostać przekształcona w mit, który kształtuje tożsamość i wyobrażenia epoki. Epos ten był niegdyś recytowany przez trubadurów i służył jako inspiracja dla rycerzy oraz narzędzie propagandy religijno-politycznej.

Utwór pozostaje klasyką literatury światowej i ważnym przykładem średniowiecznego myślenia o bohaterstwie.

środa, 11 czerwca 2025

„Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” jako średniowieczny moralitet – obraz śmierci i ocena świata

„Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” to jeden z najważniejszych i najbardziej znanych polskich utworów średniowiecznych, napisany najprawdopodobniej na początku XV wieku. Zachował się w dwóch wersjach – prozatorskiej i wierszowanej – z których bardziej znana i ceniona jest wersja rymowana, przypisywana autorowi o imieniu Mikołaj z Mierzyńca.

Utwór reprezentuje gatunek dialogu moralnego (moralitetu). Ma charakter dydaktyczny, a jego głównym celem jest przekazanie prawdy o nieuchronności śmierci i przemijalności dóbr ziemskich. Forma dialogu pozwala autorowi przedstawić zderzenie dwóch światów – doczesnego i wiecznego, ludzkiego i boskiego.

Fabuła utworu jest prosta: uczony mistrz Polikarp modli się, by dane mu było zobaczyć śmierć. Bóg spełnia jego prośbę – zjawia się przed nim personifikowana Śmierć, opisana dosadnie i plastycznie jako przerażająca, rozkładająca się istota. Odbywa się między nimi rozmowa, w której Śmierć wygłasza długą tyradę o swojej wszechmocy i sprawiedliwości – zabiera każdego, bez względu na pozycję społeczną, majątek czy władzę.

Śmierć w tym utworze pełni rolę moralnego komentatora rzeczywistości. Ostro i bezlitośnie krytykuje grzechy różnych grup społecznych – duchownych, sędziów, kupców, lekarzy czy chłopów – ujawniając powszechny upadek obyczajów i obłudę. Jest sprawiedliwa i nieprzekupna, a jej obecność ma przypominać o konieczności życia w zgodzie z wartościami chrześcijańskimi.

W utworze obecne są cechy charakterystyczne dla epoki średniowiecza: uniwersalizm, religijność, motyw danse macabre (taniec śmierci), motyw memento mori („pamiętaj o śmierci”) oraz dydaktyzm. Język jest barwny, momentami dosadny i satyryczny, co przydaje tekstowi dynamiki i sprawia, że mimo poważnego przesłania utwór posiada elementy humorystyczne.

„Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” pozostaje cennym źródłem wiedzy o mentalności średniowiecznego człowieka, jego lękach, przekonaniach religijnych i stosunku do życia i śmierci. Do dziś inspiruje współczesnych artystów i badaczy jako świadectwo uniwersalnych prawd moralnych ubranych w barwną, żywą formę literacką.

wtorek, 3 czerwca 2025

Konflikt pokoleń w „Antygonie” Sofoklesa

Tragedia Sofoklesa „Antygona” ukazuje silny konflikt pokoleń, który przejawia się w postawach głównych bohaterów. Każda z postaci reprezentuje odmienne wartości i podejście do życia, co prowadzi do dramatycznych wydarzeń.

Kreon

Kreon, jako dojrzały władca Teb, uosabia autorytaryzm i bezkompromisową wierność prawu. Dla niego najważniejsze jest utrzymanie porządku w państwie, nawet kosztem ludzkich uczuć i więzi rodzinnych. Jego nieugięta postawa w sprawie zakazu pochówku Polinejkesa symbolizuje konserwatywne podejście starszego pokolenia, które wierzy, że siła i surowe zasady są kluczowe dla stabilności społeczeństwa. Nie słucha rad ani swojego syna Hajmona, ani wieszcza Tejrezjasza, co ostatecznie prowadzi do tragedii.

Antygona

Antygona, siostrzenica Kreona, reprezentuje młode pokolenie, które kieruje się moralnością, uczuciami i boskimi prawami. Jej nieposłuszeństwo wobec króla wynika z głębokiego przekonania, że obowiązki wobec rodziny i religii stoją ponad ludzkimi prawami. Jej postawa jest symbolem buntu młodych przeciwko autorytetowi starszych, którzy nie rozumieją ich wartości i emocji. Odmowa podporządkowania się Kreonowi prowadzi ją do tragicznej śmierci.

Hajmon

Hajmon, syn Kreona i narzeczony Antygony, stara się znaleźć kompromis między surowością ojca a wrażliwością ukochanej. Jego próba rozmowy z Kreonem pokazuje konflikt między autorytetem rodzicielskim a młodzieńczym pragnieniem dialogu i empatii. Hajmon wskazuje na niezadowolenie ludu oraz próbuje przekonać ojca do zmiany decyzji. Jednak Kreon odrzuca jego argumenty, co sprawia, że młodzieniec, zrozpaczony śmiercią Antygony, popełnia samobójstwo.

Ismena

Ismena, siostra Antygony, reprezentuje bardziej zachowawcze podejście młodego pokolenia. W przeciwieństwie do siostry Ismena nie chce przeciwstawiać się władzy i uważa, że należy przestrzegać praw ustanowionych przez starszych. Jej postawa kontrastuje z determinacją Antygony, ukazując, że młode pokolenie nie jest jednolite w swoich poglądach.

Tejrezjasz

Tejrezjasz, niewidomy wieszcz, pełni rolę mędrca, który próbuje ostrzec Kreona przed konsekwencjami jego uporu. Choć jest starszy wiekiem, jego mądrość i otwartość na boskie znaki sprawiają, że nie wpisuje się w autorytarny obraz starszego pokolenia. Jest raczej symbolem dojrzałości i zdolności do zmiany, której Kreon początkowo odmawia.

Podsumowanie

Konflikt pokoleń w „Antygonie” to starcie między autorytarną władzą Kreona a młodzieńczą wrażliwością i pragnieniem sprawiedliwości reprezentowanym przez Antygonę i Hajmona. Sofokles pokazuje, że brak kompromisu i sztywne trzymanie się zasad mogą prowadzić do katastrofy. Postawy bohaterów odzwierciedlają różne aspekty relacji międzypokoleniowych, ukazując, jak ważne jest zrozumienie, dialog i elastyczność w podejściu do życia.