264. Zróżnicowanie stylistyczne współczesnej polszczyzny

Zróżnicowanie stylistyczne współczesnej polszczyzny

Styl jest to sposób realizowania wypowiedzi językowej; wyrażania myśli w słowie lub piśmie; świadomy dobór środków językowych najbardziej przydatnych ze względu na cel wypowiedzi.

Język literacki:

- odmiana mówiona

- odmiana pisana

Odmiana mówiona:

- oficjalna

- nieoficjalna

Odmiana pisana:

- styl artystyczny

- style użytkowe

Polszczyzna mówiona oficjalna:

- styl przemówień

- styl użytkowy

- styl naukowy

- styl publicystyczno-dziennikarski

Polszczyzna mówiona nieoficjalna:

- styl informacyjno-bytowy

- styl potoczny

Polszczyzna pisana – style użytkowe:

- styl urzędowy

- styl naukowy

- styl publicystyczno-dziennikarski

Styl potoczny, nieoficjalny, codzienny (inaczej styl kolokwialny), to podstawowa odmiana języka mówionego. Jest on naturalnym środkiem porozumiewania się. Używamy go wówczas, gdy mówimy o zdarzeniach, potrzebach, doznaniach, uczuciach. Wyrażamy świat za pomocą wypowiedzi, które charakteryzuje potoczność odzwierciedlona w słownictwie, frazeologii, gramatyce, ekspresji. W języku potocznym jest miejsce na wulgaryzmy i słownictwo ekspresywne, zabarwione dodatnio (np. „córunia”, „mamusia”) i ujemnie (np. „babsztyl”, „klecha”). Wypowiadamy się obrazowo, uzewnętrzniamy nasz stosunek do poruszanych spraw i do odbiorcy, używamy porównań, dosadnych określeń, żartobliwych połączeń wyrazowych.

Styl naukowy charakteryzuje przede wszystkim słownictwo specjalistyczne – terminy o ściśle określonych znaczeniach, odnoszące się do specjalności danej nauki. Język naukowy dąży do jednoznaczności i wyraźnego zhierarchizowania pojęć, dlatego terminologia naukowa jest rozbudowana i hierarchicznie uporządkowana. Cechami stylu naukowego są: kondensacja treści, ścisłość opisów i uporządkowanie składniowe.

Tekst naukowy charakteryzuje się wysokim stopniem spójności i specyficzną segmentacją, z podziałem na rozdziały, części rozdziałów, akapity. Wyróżnione są przypisy, rozbudowana jest warstwa dokumentacyjna w postaci cytatów i odsyłaczy.

Ze względu na specyfikę języka danej specjalności niektóre teksty zawierają symbole, wykresy, tabele, schematy, zaś treść może być ujęta w punktach, dzięki czemu tekst jest zwięzły i przejrzysty. Odmianą stylu naukowego jest styl popularnonaukowy.

Styl urzędowy związany jest z działalnością administracyjno-prawną. Typowe wypowiedzi w stylu urzędowym to teksty zarządzeń, uchwał, instrukcji, obwieszczeń. Mają one formę nakazów, zakazów lub pozwoleń.

Dla stylu urzędowego charakterystyczne są konstrukcje bezosobowe i formy strony biernej, np. „Zawiadamia się”, „niniejszym informuje się”, „nieprzestrzeganie przepisów będzie karane”, „wyprzedzanie jest niedozwolone”.

Odbiorca komunikatów urzędowych jest zwykle traktowany jako anonimowy członek zbiorowości. Podmiotami zdań są często czasowniki oznaczające pojęcia abstrakcyjne, np. „przepisywanie jest niedopuszczalne”, „niewpłacenie należności skutkuje”, „reklamacja nie zwalnia”.

Styl publicystyczny to język radia, prasy i telewizji. Jest zróżnicowany w zależności od formy wypowiedzi (artykuły, eseje, szkice, recenzje, reportaże, felietony).

Język artykułów problemowych i drobnych informacji prasowych jest najbardziej zbliżony do stylu naukowego.

Z klei w stylu reportaży i felietonów pojawiają się elementy słownictwa i frazeologii zaczerpnięte z języka potocznego.

W stylu publicystycznym często używa się schematów językowych, specyficzne są także nagłówki prasowe i reklamy, które celowo niepokoją swoją formą językową.