83. Poetyckie Zaduszki

Co roku w listopadzie wspominamy zmarłych. Ludzi, którzy żyli długo przed nami albo tych, którzy odeszli, zostawiając w naszych sercach pustkę nie do zapełnienia. Te dni prowadzą nas w stronę zadumy nad przemijaniem i nieuchronnym końcem życia. Zapraszam do refleksji poetyckiej.

Jan Brzechwa, Dzień zaduszny

Kiedy miedzianą rdzą

Pożółkłych jesiennych liści więdną obłoki,

Zgadujemy, czego od nas obłoki chcą,

Smutniejące w dali swojej wysokiej.

Na siwych puklach układa się babie lato,

Na grobach lampy migocą umarłym duszom,

Już niedługo, niedługo czekać nam na to,

Już i nasze dusze ku tym lampom wkrótce wyruszą.

Jeżeli życie jest nicią – można przeciąć tę nić,

I odpłynąć na obłoku niby na srebrnej tratwie…

Ach, jak łatwo, ach, jak łatwo byłoby żyć,

Gdyby nie żyć było jeszcze łatwiej!

Wisława Szymborska, Rehabilitacja

Korzystam z najstarszego prawa wyobraźni

i po raz pierwszy w życiu przywołuję zmarłych,

wypatruję ich twarzy, nasłuchuję kroków,

chociaż wiem, że kto umarł, ten umarł dokładnie.

Czas własną głowę w ręce brać

mówiąc jej: Biedny Jorik, gdzież twoja niewiedza,

gdzież twoja ślepa ufność, gdzież twoja niewinność,

twoje jakoś to będzie, równowaga ducha

pomiędzy nie sprawdzoną a sprawdzoną prawdą?

Wierzyłam, że zdradzili, że niewarci imion,

skoro chwast się natrząsa z ich nieznanych mogił

i kruki przedrzeźniają, i śnieżyce szydzą

– a to byli, Joriku, fałszywi świadkowie.

Umarłych wieczność dotąd trwa,

dokąd pamięcią się im płaci.

Chwiejna waluta. Nie ma dnia,

by ktoś wieczności swej nie tracił.

Dziś o wieczności więcej wiem:

można ją dawać i odbierać.

Kogo zwano zdrajcą ten

razem z imieniem ma umierać.

Ta nasza nad zmarłymi moc

wymaga nierozchwianej wagi

i żeby sąd nie sądził w noc,

i żeby sędzia nie był nagi.

Ziemia wre – a to oni, którzy są już ziemią,

wstają grudka po grudce, garstka obok garstki,

wychodzą z przemilczenia, wracają do imion,

do pamięci narodu, do wieńców i barw.

Gdzież moja władza nad słowami?

Słowa opadły na dno łzy,

słowa, słowa niezdatne do wskrzeszania ludzi,

opis martwy jak zdjęcie w blasku magnezji.

Nawet na pół oddechu nie umiem ich zbudzić

ja, Syzyf przypisany do piekła poezji.

Idą do nas. I ostrzy jak diament

– po witrynach wylśnionych od frontu,

po okienkach przytulnych mieszkanek,

po różowych okularach, po szklanych

mózgach, sercach, cichutko tną.

Wisława Szymborska, O śmierci bez przesady

Nie zna się na żartach,

na gwiazdach, na mostach,

na tkactwie, na górnictwie, na uprawie roli,

na budowie okrętów i pieczeniu ciasta.

W nasze rozmowy o planach na jutro

wtrąca swoje ostatnie słowo

nie na temat.

Nie umie nawet tego,

co bezpośrednio łączy się z jej fachem:

ani grobu wykopać,

ani trumny sklecić,

ani sprzątnąć po sobie.

Zajęta zabijaniem,

robi to niezdarnie,

bez systemu i wprawy.

Jakby na każdym z nas uczyła się dopiero.

Tryumfy tryumfami,

ale ileż klęsk,

ciosów chybionych

i prób podejmowanych od nowa!

Czasami brak jej siły,

żeby strącić muchę z powietrza.

Z niejedną gąsienicą

przegrywa wyścig w pełzaniu.

Te wszystkie bulwy, strąki,

czułki, płetwy, tchawki,

pióra godowe i zimowa sierść

świadczą o zaległościach

w jej marudnej pracy.

Zła wola nie wystarcza

i nawet nasza pomoc w wojnach i przewrotach,

to, jak dotąd, za mało.

Serca stukają w jajkach.

Rosną szkielety niemowląt.

Nasiona dorabiają się dwóch pierwszych listków,

a często i wysokich drzew na horyzoncie.

Kto twierdzi, że jest wszechmocna,

sam jest żywym dowodem,

że wszechmocna nie jest.

Nie ma takiego życia,

które by choć przez chwilę

nie było nieśmiertelne.

Śmierć

zawsze o tę chwilę przybywa spóźniona.

Na próżno szarpie klamką

niewidzialnych drzwi.

Kto ile zdążył,

tego mu cofnąć nie może.

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Klepsydra nad morzem

Świecie! Chwile marzenia, których mi nie wydrzesz,

mierzę piaskiem, sypanym z garści w dłoń otwartą.

Klepsydra taka, żadnej nie równa klepsydrze,

głosi, że czas jest długi i że mierzyć warto.

Lśniące dreszcze, jak chmury wędrownych motyli

lecą w wieczność, gdzie śmierci nie sięga już hydra.

– Płynąłbyś, piasku życia, nieskończoną wstęgą,

gdybym ja cię mierzyła, marząca klepsydra…

ks. Jan Twardowski, Żal

Żal że się za mało kochało

że się myślało o sobie

że się już nie zdążyło

że było za późno

choćby się teraz biegało

w przedpokoju szurało

niosło serce osobne

w telefonie szukało

słuchałem szerszym od słowa

choćby się spokorniało

głupią minę stroiło

jak lew na muszce

choćby się chciało ostrzec

że pogoda niestała

bo tęcza zbyt czerwona

a sól zwilgotniała

choćby się chciało pomóc

własną gębą podmuchać

na rosół za słony

wszystko już potem za mało

choćby się łzy wypłakało

nagie niepewne