192. Geneza i problematyka „Dziadów” cz. III Adama Mickiewicza

 Geneza i problematyka „Dziadów” cz. III Adama Mickiewicza

Dedykacja: „Świętej pamięci Janowi Sobolewskiemu, Cyprianowi Daszkiewiczowi, Feliksowi Kółakowskiemu – spółuczniom, spółwięźniom, spółwygnańcom za miłość ku ojczyźnie prześladowanym, z tęsknoty ku ojczyźnie zmarłym w Archangielu, na Moskwie, w Petersburgu. Narodowej sprawy Męczennikom”.

 

Dziadów cz. III powstała wiosną 1832 roku w Dreźnie, dokąd poeta udał się z falą emigrantów po klęsce powstania listopadowego. Od miejsca powstania dramatu bierze się określenie Dziady drezdeńskie. Utwór ukazał się drukiem w roku 1832 w Paryżu jako czwarty tom Poezji Adama Mickiewicza. Ukazuje wydarzenia związane z procesem filomatów i filaretów w Wilnie w 1823 roku.

Rozpracowywanie tajnych organizacji studenckich i uczniowskich stało się przyczyną tragedii wielu młodych ludzi tamtego pokolenia. Podczas śledztwa aresztowano i uwięziono również Mickiewicza. Ten fakt zaważył na całym jego dalszym życiu i na konstrukcji scen więziennych w Dziadach. Autor przebywał bowiem w klasztorze ojców bazylianów w Wilnie wraz z towarzyszami z organizacji. Skazany na zesłanie w głąb Rosji, opuścił Litwę 25 października 1824 roku i nigdy już nie powrócił w rodzinne strony.

Klęska powstania listopadowego doprowadziła do prześladowań Polaków w jeszcze większej skali niż to miało miejsce w Wilnie w 1823 roku. Naród polski pod zaborem rosyjskim przeżywał dotkliwe cierpienia. Uczestnicy powstania emigrowali, obawiając się represji. Ci, którzy zostali w kraju, musieli liczyć się z tym, że ich życie będzie pasmem niepokojów i kłopotów. Adam Mickiewicz nie brał udziału w walkach powstańczych. Ten fakt był dla niego swoistym zobowiązaniem do zajęcia stanowiska wobec samego zrywu niepodległościowego, który się nie powiódł, a także do ogólniejszych refleksji na temat dramatycznych losów ojczyzny. Poczucie odpowiedzialności za kraj skłaniało go do ciągłego wracania do narodowych historycznych i aktualnych zagadnień.

Poprzedzająca utwór przedmowa służy wyjaśnieniu, nakreśleniu sytuacji Polaków w czasach panowania cara Aleksandra I. Utwór miał utrwalić wypadki historyczne znane z własnego doświadczenia autora oraz pokazać tragedię narodu prześladowanego za dążenia niepodległościowe. Dramat miał stanowić wkład w walkę Polaków o odzyskanie wolności.