JĘZYK
JAKO SYSTEM
Język jest systemem
znaków.
Znak
to najmniejszy element porozumiewania się, odsyłający do danej treści. Znaki dzielą
się na:
- znaki
naturalne (objawy), np.
chmury – znak zbliżającego się deszczu,
- znaki
umowne (konwencjonalne).
Znaki
umowne dzielą się na:
- obrazy
(ikony) – np. przekreślony
papieros – zakaz palenia,
- symbole
– np. znak drogowy białe koło z czerwoną obwódką – zakaz ruchu; znaki językowe.
System
to zbiór jednostek stanowiących układ uporządkowany według określonych zasad.
Ogół jednostek języka tworzy słownik (zbiór słów).
Zbiór zasad warunkujących używanie słownika to gramatyka.
Język
jest systemem skomplikowanym, złożonym z kilku podsystemów:
1. Podsystem fonologiczny (fonemy).
Fonem
to najmniejsza jednostka funkcjonalna systemu językowego, pozbawiona własnego
znaczenia, ale stanowiąca zespół cech głoski. W języku polskim istnieje
około 40 fonemów.
2. Podsystem morfologiczny (morfemy).
Morfem
to najmniejsza, znaczeniowo niepodzielna cząstka wyrazu, wyznaczająca albo jego
znaczenie, albo stosunki gramatyczne, które dany wyraz uwzględnia. Morfem główny to rdzeń, z którym
wiąże się podstawowe znaczenie danego wyrazu oraz morfemy poboczne, czyli przedrostki, wrostki, przyrostki i końcówki
fleksyjne.
3. Podsystem leksykalny (wyrazy).
Wyraz
(inaczej słowo) to znak językowy przedmiotu myśli, mogący sygnalizować każdy
przedmiot materialny, treść psychiczną, czynność, stan lub relacje między
elementami rzeczywistości.
4. Podsystem składniowy (zdania).
Zdanie
to czasownik w formie osobowej lub zespół wyrazów, który zawiera formę
osobową czasownika, wyraża zakończoną myśl i tworzy strukturę zgodną
z normami obowiązującymi w gramatyce.
System języka jest strukturą otwartą, ponieważ wciąż pojawiają się w nim nowe elementy.
Bibliografia:
1. Bąk Piotr, Gramatyka
języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977.
2. Czarniecka-Rodzik Zofia, Gramatyka języka polskiego w ćwiczeniach dla gimnazjalistów i licealistów,
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2006.
3. Malczewski Jan, Słownik szkolny. Nauka o języku, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa 1990.
4. Milewska Beata, Milewska Izabela, Język polski 1. Kształcenie językowe,
Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON, Rumia 2002.
5. Śliwińska Anna, Język polski. Matura na 100%, wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa
2005.
