8 maja - Dzień Bibliotekarza i Bibliotek
Bibliotekarz to osoba pracująca w bibliotece. Sprawuje opiekę nad jej zasobami i udostępnia je korzystającym z biblioteki. Powinien mieć wiedzę na różne tematy, co pozwoli mu właściwie pogrupować książki. Misją bibliotekarza jest propagowanie czytelnictwa.
... biblioteka, [...] otwarta jest dla publiczności
i podaje młodzieży szczęśliwą przynętę,
starcom - źródło przyjemności życia,
bezczynnym - widowisko,
tym, co kochają pracę - odpoczynek,
uczniom - obfite zbiory wiadomości,
a wszystkim - wystawia pamiątkę,
która unieśmiertelni Założyciela.
(fragment napisu z 1747 r. na Bibliotece Załuskich w Warszawie)
Bibliotekarz jest jak gąbka, ponieważ czytelnicy przychodzą także po to, by móc porozmawiać. Jest takim trochę psychologiem, z którym można podzielić się smutkami i radościami, pośmiać się, ponarzekać… a bibliotekarz jak gąbka – przyjmie wszystko, nawet osuszy łzy. Dlatego nie jest to łatwy zawód i nie każdy się do niego nadaje.
Ale skąd wzięły się na świecie biblioteki?
Już w pierwszym okresie rozwoju książki powstawały niewielkie księgozbiory niezbędne dla nauczycieli i uczniów. Według tradycji dwaj tyrani greccy - Pizystrat i Polykrates - zbierali książki. Istnienie biblioteki Pizystrata potwierdzili pisarz rzymski Aulus Gellius w drugiej poł. II w. n.e. oraz Izydor z Sewilli na przełomie VI i VII w.
Ptolemeusz I (III w. p.n.e.) założył w Aleksandrii rodzaj instytutu naukowo-badawczego, tzw. Museion, w którym miał znajdować się bogaty księgozbiór zaplanowany na 200 000 ksiąg. Myśl ta została urzeczywistniona dopiero przez Ptolemeusza II, który postanowił zgromadzić całe piśmiennictwo greckie dostępne za jego czasów. W obrębie pałacu królewskiego zgromadzono duże ilości książek w bibliotece zwanej Brucheion, a ponadto założono mniejszą bibliotekę przy świątyni Serapisa - Serapeion. W czasie inwazji Juliusza Cezara na Egipt (ok. 48/47 r. p.n.e.) od płonących okrętów egipskich zajął się przypadkowo pałac królewski i spłonął, a wraz z nim biblioteka.
Bibliotekę w Pergamonie najprawdopodobniej zapoczątkował już w drugiej połowie III w. p.n.e. Attalos I (241-197 r. p.n.e.). Pergamon stał się poważnym ośrodek naukowym, który świadomie konkurował z aleksandryjskim. Władcy Pergamonu starali się zapewnić swoim uczonym odpowiedni warsztat pracy badawczej w postaci książek, dlatego dbali, aby księgozbiór stale się pomnażał. Istnieją przekazy, że Biblioteka Pergamońska funkcjonowała jeszcze w II w. n.e.
Rozwój dramatu w Grecji w V i VI w. p.n.e., a także prozy historycznej, filozofii i retoryki tworzyły odpowiednie warunki, aby zrodzić zainteresowania literackie i naukowe. Książki zbierali sofiści i ich uczniowie, podręczny księgozbiór posiadał każdy nauczyciel. Wielkie księgozbiory posiadały także szkoły wyższe. Za pierwszego zbieracza książek jest uważany Arystoteles.
Historia książki rzymskiej zaczyna się od historii książki greckiej w Rzymie. Pierwsze księgozbiory greckie zostały przywiezione jako cenne zdobycze wojenne. W ostatnich latach republiki i w okresie cesarstwa liczba prywatnych zbieraczy ustawicznie wzrastała, bibliofilstwo stało się modne. Dom znakomitego Rzymianina musiał koniecznie posiadać pokaźną bibliotekę, w miarę możliwości wspaniale urządzoną, aby mogła dodawać splendoru jej właścicielowi. Również w swych posiadłościach wiejskich bogaci Rzymianie posiadali biblioteki.
Rolę bibliotek z czasem zaczęło rozumieć także państwo. Gdy ustrój republikański zaczął ustępować jednowładztwu, ze strony państwa zrodziła się tendencja do zakładania bibliotek, które współdziałałyby w organizowaniu życia kulturalnego wszystkich wykształconych obywateli. Pierwszą biblioteką publiczną była wyposażona w książki greckie i łacińskie przeznaczone do użytku publicznego Atrium Libertatis. Cesarz August założył w portyku świątyni Apollina na Palatynie najznakomitszą bibliotekę miasta, była to grecko-łacińska Bibliotheka Palatina. Drugą bibliotekę przeznaczoną na użytek publiczny założył August na Polu Marsowym, w zbudowanym przez siebie portyku Oktawii. Przyćmiła je wspaniałością założona około 100 r. n.e. przez cesarza Trajana Bibliotheka Ulpia. Panował również zwyczaj umieszczania księgozbiorów w łaźniach rzymskich. Ostatnią fundacją biblioteczną na terenie Rzymu była biblioteka założona przez Aleksandra Sewera (III w. n. e.) w świątyni poświęconej wszystkim bogom – Panteonie.
Do najbardziej znanych poza granicami Italii należała Biblioteka Celsusa. Założona została w 110 r. w Efezie (dzisiejsza Turcja) przez Tyberiusza Juliusza Akwilę. Jest jedną z najlepiej zachowanych bibliotek starożytnych.
Pierwszymi ośrodkami naukowymi w świecie muzłumańskim były meczety, które w pewnym sensie pełniły rolę uniwersytetów. Nakazy islamu sprzyjały rozkwitowi nauki. Biblioteki zakładane były również przy madrasach. Madrasy były to zupełnie samodzielne zakłady naukowe, mające własną organizację i cele. Szkoły te wyposażane były w bogate biblioteki posiadające wszystkie potrzebne do nauki dzieła. Miały one też własne fundusze przeznaczone na pensje dla profesorów i utrzymanie bibliotek. Uczeni muzułmańscy posiadali często swoje własne bogato wyposażone biblioteki.
Powstanie bibliotek średniowiecznych można datować na V i VI wiek. Sposób tworzenia i rozwiązania regulaminowe wypracowane dla bibliotek średniowiecznych tworzone były na podstawie reguł zakonnych. Reguła św. Benedykta określała obowiązki bibliotekarza. Przepisy innych zgromadzeń określały jakość i warunki lektury lub też zalecały przepisywanie rękopisów. Średniowieczna biblioteka umieszczona była zazwyczaj w zakrystii kościelnej, w klasztorze lub specjalnej przybudówce przy kościele. Izba taka zaopatrzona była w rzeźbione pulpity, na których spoczywały księgi. Była to jednocześnie czytelnia i miejsce przechowywania książek, gdzie większe dzieła przymocowywano do pulpitów za pomocą łańcuchów, a mniejsze umieszczano w szafach. Wszystkie biblioteki średniowieczne miały charakter prywatny, bądź posiadały ściśle określony krąg użytkowników. Duchowny Robert de Sorbon założył w Paryżu pierwsze kolegium z księgozbiorem, dając tym samym początek bibliotekom uniwersyteckim.
W Polsce w XI i XII wieku istniały różne typy bibliotek: klasztorne, katedralne, szkolne, dworskie i prywatne. Przykładem mogą być biblioteki klasztorów benedyktynów i cystersów (Tyniec, Św. Krzyż, Trzemeszno, Mogiła, Lubiąż).
W Krakowie w 1364 r. Kazimierz Wielki założył uniwersytet krakowski, przy którym powstała biblioteka. Collegium Maius przy ulicy św. Anny stało się trzonem Biblioteki Jagiellońskiej.
W wieku XVII powstało wiele zasobnych księgozbiorów, których części wchodziły później w skład bibliotek publicznych. Zbieractwo ksiąg, choć w wielu wypadkach z pewnością służyło zaspokajaniu potrzeb próżności wśród mieszczan i szlachty, bardzo często łączyło się z głębszymi zainteresowaniami naukowymi i literackimi. Często biblioteki były dla swych właścicieli po prostu warsztatami pracy.
W XVIII w. król Stanisław August założył bibliotekę w zamku z chęci zaspokojenia potrzeb intelektualnych i artystycznych, zarówno własnych, jak i społeczeństwa, a także stworzenia warsztatu pracy dla uczonych oraz pomocy w mądrym sprawowaniu władzy i przeprowadzaniu reform. Po śmierci króla biblioteka przeszła w posiadanie głównego spadkobiercy - księcia Józefa Poniatowskiego, który postanowił sprzedać zbiory. Księgozbiór wraz z instrumentami astronomicznymi, matematycznymi, medalami, minerałami oraz zabytkami starożytnymi nabył Tadeusz Czacki, który przekazał je Liceum Krzemienieckiemu, gdzie również utworzono bibliotekę.
Epoka oświecenia przyniosła zwiększone zapotrzebowanie na słowo drukowane, potrzebę wiedzy rozumianej jako książka, biblioteka, archiwum, a także potrzebę uporządkowania i sklasyfikowania świata. Znaczny przyrost produkcji piśmienniczej ostatecznie spowodował powstawanie dużych bibliotek. W oświeceniu zrodziła się także idea Biblioteki Narodowej.
Długie tradycje bibliofilskie w rodzinie Załuskich znalazły odbicie w prywatnych zbiorach braci Andrzeja Stanisława i Józefa Andrzeja. Około 1745 roku bracia zaczęli przenosić swoje księgozbiory do pałacu Daniłowiczowskiego. Oficjalne otwarcie biblioteki nastąpiło w sierpniu 1747 r. Korzystanie z biblioteki było bezpłatne. W dniu otwarcia Biblioteka Załuskich należała do najzasobniejszych w Europie, zawierała 180 tysięcy druków, 10 tysięcy manuskryptów, tysiące map, atlasów i sztychów.
Dziś biblioteki publiczne, specjalistyczne, uczelniane i szkolne służą z powodzeniem wszystkim, którzy chcą z nich korzystać.
Zapisz się do biblioteki i z niej korzystaj. Nie tylko oszczędzisz drzewa, ale przy okazji możesz poznać kogoś ciekawego i porozmawiać o książkach.
Zanieś do biblioteki książki, z których nie korzystasz. Może ktoś inny je przeczyta.
8 maja - Dzień Bibliotekarza i Bibliotek
(zdjęcia pochodzą ze stron Pixabay.com oraz Wikipedia)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz