Rok 2023
jest dla polskiej edukacji oraz całego środowiska oświatowego szczególnie
istotny. 14 października mija 250 lat od utworzenia Komisji Edukacji Narodowej
– pierwszej w Polsce i zarazem w Europie państwowej centralnej władzy
oświatowej.
W trudnej
sytuacji polskiego szkolnictwa w XVIII wieku zrodził się ferment, tworzący
podłoże dla przyszłej reformy. Wydarzenia polityczne przyspieszyły ten proces.
Przekonanie, że upadłe państwo polskie może uratować jedynie pokolenie
wychowane w nowym duchu, stawało się coraz silniejsze. W tej sytuacji
uchwałą sejmową z 14 X 1773 roku została powołana Komisja Edukacji Narodowej.
Jej pierwsza nazwa brzmiała: Komissyja nad edukacją młodzi narodowej
szlacheckiej dozór mająca. Stanowiła ona najwyższy organ państwowy sprawujący
zwierzchnictwo nad szkolnictwem w Polsce, powołany przez sejm i przed
nim odpowiedzialny. Ustawa sejmowa oddawała Komisji pod opiekę troskę
o wychowanie młodzieży szlacheckiej i zarząd szkół publicznych.
Komisja
składała się początkowo z ośmiu, a potem z dwunastu osób wybieranych na
6-letnie kadencje. Wszyscy jej członkowie pracowali bezpłatnie. Pierwszymi
komisarzami zostali wpływowi magnaci, odgrywający wybitną rolę w życiu
politycznym, wykształceni i zorientowani w najnowszych prądach
umysłowych i kulturalnych. Byli nimi: Ignacy Massalski (biskup wileński),
Michał Poniatowski (młodszy brat króla) wówczas biskup płocki, a potem
ostatni prymas I Rzeczypospolitej Joachim Chreptowicz, podkanclerzy
litewski, August Sułkowski – wojewoda gnieźnieński, książę Adam Kazimierz
Czartoryski, były kanclerz Andrzej Zamoyski, Ignacy Potocki – pisarz wielki
litewski i Antoni Poniński – starosta kopanicki. Pierwszym prezesem
Komisji został biskup Massalski, którego w 1776 roku zastąpił biskup
Poniatowski. Zespół ten współpracował niezwykle zgodnie i efektywnie.
Komisja
w poczuciu doniosłej społecznej funkcji szkolnictwa wytyczyła kierunek
reform: nauczanie jednolite i scentralizowane, w języku polskim,
szkoły dla wszystkich stanów, programy o charakterze encyklopedycznym
nacechowane praktycyzmem, nauka moralna obok religii jako podstawa kształcenia
etycznego, obywatelski duch wychowania, konieczność wprowadzenia nowego systemu
kształcenia nauczycieli i nowych podręczników. Opracowano przepisy dla
szkół parafialnych, wojewódzkich oraz pensji żeńskich. Przepisy rozesłano do
szkół, a w ślad za nimi wysłano wizytatorów, by sprawdzili czy są
wdrażane. Jedną z zasadniczych przeszkód w realizacji projektów
okazał się brak podręczników, dlatego też 10 II 1775 roku powołano Towarzystwo
do Ksiąg Elementarnych (tj. podręczników), które miało je opracować. Połowa z
nich została napisana w Rzeszowie, w gimnazjum męskim (dziś I Liceum
Ogólnokształcącym).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz